Բնությունից տրված բոլոր այն տարրերն ու երևությները, որոնք
օգտագործելով՝ մարդիկ կարողանում են ստանալ էլեկտրաէներգիա կոչվում են էներգակիրներ: Դրանցից են՝ քամիները, հոսող ջրերը,
արևը, փայտը, ածուխը, գազը, նավթը, միջուկային վառելիքը և այլն:
Ածուխ: Ածուխը ածխածնով հարուստ այրվող օգտակար հանածո է, որն առաջացել
է միլիոնավոր տարիների ընթացքում` բուսական զանգվածի քայքայման հետևանքով: Բուսազանգվածի մնցորդները թաղվել են երկրի ընդերքում և ժամանակի
ընթացքում ջերմաստիճանի ու ճնշման ազդեցությամբ վերափոխվել են ածխի:
Ածուխը երեք հիմնական
հանածո վառելիքներից (նավթ և գազ) ամենաէժան, ամենատարածված, ամենաառատ և շրջակա
միջավայրի համար ամենավտանգավորն է, այրվելով այն ինտենսիվորեն աղտոտում է
մթնոլորտը:
Կախված հանքի
խորությունից ածխի արդյունահանումը կարող է կատարվել երկու եղանակով`
ստորգենյա և բաց եղանակով: Երկու դեպքում էլ մեծ վնաս է հասցվում բնությանը:
Ստորգետնյա եղանակով
ածխահանության ժամանակ գետնի տակ առաջանում են ստորգետնյա դատարկություններ, որոնք
ժամանակի ընթացքում դառնում են փլուզումների պատճառ:
Բաց եղանակով ածուխ
արդյունահանում են, երբ ածխի պաշարները գտնվում ե զգալի խորության վրա: Այս
դեպքում ածխի շերտին հասնելու համար հսկայական տարածությունների վրա փորում,
հեռացվում է երկրի կեղևի վերին հողաշերտը: Հսկայական տարածք վերածվում է ոչ պիտանի
տարածքի:
Նավթ: Նավթը երկրի նստվածքային թաղանթում տարածված այրվող,
յուղանման, յուրահատուկ հոտով հեղուկ է, կարևորագույն օգտակար հանածո, արժեքվոր բնական
պաշար: Նավթի պարունակության մեջ գերակշռում են ածխածինը և ջրածինը, քիչ քանակությամբ
կա նաև ազոտ, ծծումբ , թթվածին և այլ նյութեր:Նավթը ստեղծվել է միլիոնավոր տարիների
ընթացքում` բարձր ջերմաստիճանի և ճնշման պայմաններում` ջրային բույսերի,
կենդանիների ու միկրոօրգանիզմների մնացորդների քայքայումից: Վառելիքային
ռեսուրսներից նավթը համարվում է ամենակարևորը, քանի որ նավթի վերամշակումից են
ստանում բոլոր տեսակի տրանպորտային միջոցներին անհրաժեշտ վառելիքի մեծ մասը:
Նավթամթերքների վերամշակումից են ստանում ասֆալտ, իսկ մազութը օգտագործում են
ՋԷԿ-երում:
Նավթի
վերամշակումից ստանում են բենզինի տարբեր տեսակներ, դիզելային վառելիք, մազութ:
Նավթից ստացված հումքից արտադրում են արդյունաբերության, գյուղատնտեսության,
կենացաղի համար կարևորագույն քիմիկատներ, ինչպես օրինակ`պլասմասսա, նայլոն,
կաուչուկ, ռետին, լուծիչներ, քիմիկատներ, դեղեր, պարարտանյութեր և այլն:
Գազ: Բնական գազը օգտակար անհամ, անոտ և անգույն գազային միացություն
է, օգտակար հանածո, որն առաջացել է երկրի ընդերքում անաերոբ պայմաններում: Երկրի ընդերքում
բնական գազը գտնվում է միայն գազային վիճակում, պարունակվում է ապարների շերտերում`
հաճախ զուգակցված ածխի կամ նավթի հետ: ԱՄՆ-ում, մեկ ավտոմեքենայի, որն աշխատում է բենզինով կամ դիզելային
վառելիքով թունավոր արտանետումների պատճառած միջին տարեկան վնասը կազմում է մոտ
120 դոլար: Բնական գազով աշխատելու դեքում, այդ վնասը կրճատվում է մոտավորապես
25%-ով:
Բնական գազի
այրման ընթացքում հիմնականում առաջանում է ածխաթթու գազ և ջրային գոլորշի, ընդ
որում 1.22 ամգամ ավելի քիչ ածխաթթու գազ քան բենզինի և 1.34 անգամ ավելի քիչ, քան
դիզելային վառելիքի դեպքում:
Ընդհանուր առմամբ
արտանետվող թունավոր գազերը 1.5 անգամ պակաս են, քան բենզինի դեպքում և բացակայում
են թունավոր նյութեր, ինչպիսիք են կապարի, ծծումբի և այլ միացություններ:
Բնական գազը որպես
ավտոմեքենայի վառելիք լայնածավալ օգտագործելու դեպքում, էականորեն կնվազի
մոնոլորտի ջերմոցային էֆեկտը, որոշ հետազոտողների կարծիքով մինչև 20%:
Комментарии
Отправить комментарий